तिहार नेपालीहरूको सबैभन्दा महत्वपूर्ण चाड हो जहाँ खानपान र स्वास्थ्यबीच सन्तुलन कायम राख्नु अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ। यस चाडको समयमा मिठाइ र पकवानहरूको बाहुल्यता हुन्छ, जसले गर्दा स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पर्न सक्छ। त्यसैले, खाना खाँदा सावधानी अपनाउनु र सही मात्रामा खानु आवश्यक छ।
मिठाइ र मिठो पकवानहरूले तिहारको आनन्दलाई थप बढाउँछन्, तर तिनीहरूको सीमित सेवनमा नै स्वास्थ्य निहित रहन्छ। गुलिया, सेल रोटी र अनारस जस्ता मिठाइहरू दिनमा १–२ वटा मात्र खानुपर्छ। यी मिठाइहरूसँगै ताजा फलफूल वा दही खाँदा पाचन प्रक्रिया सहज हुन्छ ।
स्वास्थ्यविज्ञहरुका अनुसार तिहारको समयमा शरीरलाई पोषक तत्वहरू प्रदान गर्न प्रोटीन र पोषक खाद्यपदार्थहरूको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ। पनीर, दूधजन्य पदार्थ, मौसमी सागसब्जीहरू, पालुङ्गो, मेथी, पालक, अण्डा, दाल र सोयाबीन जस्ता खाद्यपदार्थहरूले शरीरलाई आवश्यक पोषण प्रदान गर्छन्। यी खाद्यपदार्थहरूले शारीरिक बलियोपनमा सहयोग गर्छन् र रोग प्रतिरोधक क्षमतालाई बढाउँछन्।
पाचन स्वास्थ्यलाई सुचारू राख्न प्रशस्त मात्रामा पानी पिउनु, अदुवा, लसुन र धनियाँ जस्ता मसलाहरूको प्रयोग गर्नु र दही, आँप, सुन्तला जस्ता पाचनलाई सहज बनाउने खाद्यपदार्थहरू खानु महत्वपूर्ण हुने विज्ञहरु बताउँछन्। भोजन बीचमा १–२ घण्टाको अन्तराल राख्नु, साँझको खाजामा हल्का र पच्ने खाना खानु र बेलुकी ढिलो खाना नखानु जस्ता सावधानीहरू अपनाउनुपर्छ।
तिहार केवल खानपान मात्र होइन। नियमित व्यायाम, योग, ध्यान र पर्याप्त निद्राले तनाव कम गर्न र शारीरिक–मानसिक स्वास्थ्यलाई बढावा दिन सहयोग गर्छ। अन्त्यमा, तिहार एक उत्सव हो, त्यसैले आफ्नो स्वास्थ्यलाई ध्यानमा राख्दै पनि आनन्द लिन सकिन्छ। सन्तुलित र सचेत खानपानले तपाईंको समग्र स्वास्थ्यलाई सकारात्मक रूपमा प्रभावित पार्नेछ।